KIRIM HANI GERAY HANEDANININ KÖKENİ

Geray soyu Kırım Hanlığı’nı XV. asrın 1783 yılına kadar idare eden handır. Kırım Hanlığı teorik ve pratik bakımlardan Altın Orda İmparatorluğu’nun varisi ve devamı mahiyetinde olduğu gibi, hanedanı da Altın Orda’nın hanlık soyunun bir uzantısıdır. 

Altın Orda ise, Cengizhan Han’ın kurduğu dünyanın gelmiş geçmiş en geniş araziye yayılan imparatorluğu fiilen dört büyük devlete bölündüğünde başlı başına muazzam bir imparatorluk olarak ortaya çıkmıştır.

Cengiz Han’ın imparatorluğunun ve onun devamı olan her biri kendi başına imparatorluk olan dört devletin varlık sebebi öncelikle Cengiz Han soyuydu. Bu soy Moğolca altan uruğ (altın soy) olarak adlandırılmaktaydı ve kutsal kabul edilmekteydi. İmparatorluğun hanı, bu soyun reisi olmak hasebiyle bütün devletin efendisi, hükümdarı ve sahibiydi.

.....

Cengiz Han imparatorluğunun dört büyük varis devletinden üçü olan Cuçi Ulusu (“Altın Orda”), Hülegu Ulusu (“İlhanlı”) ve Çağatay Ulusu en geç XIV. yüzyılın ilk yarısı içinde resmen ve fiilen Müslümanlaşmışlardır. Böylece resmî din olan İslamiyet bu devletin hukuki, siyasi ve içtimai sistemin temel belirleyicisi haline gelmiştir. Bununla birlikte, hükümdarlık hanedanı olarak Cengiz soyunun mevkii ve tartışılmazlığı hiç bir surette değişmemiştir.

....

Altın Orda Müslümanlaştığı gibi, asli tebasının Kıbçak Türkleri olmasına bağlı olarak başındaki Cengiz hanedanı ile birlikte tamamen Türkleşmiş, hatta  “ Kıpçak Hanlığı” olarak anılır olmuştur. Ancak Müslüman ve Türk olsalar da Cengizhan hanedanının hükümdarlık tekeli ve bir nev’i kutsallığı her türlü münakaşadan münezzeh olmaya devam etmiştir.

.....

Gerayların soyu bütün Altın Orda hanları gibi Cengiz Han’ın en büyük oğlu Cuçi’ye bağlanmaktadır. Geray hanedanının kurucusu kabul edilen Hacı Giray’ın soyunun Cuçi’nin on üçüncü oğlu Toğay Timur’a dayandığı genel olarak kabul gördüğü gibi, Hacı Geray’ın babasının Gıyaseddin, onun babasının da Taştimur olduğunu kesin olarak belirleyebilmekteyiz. Bununla birlikte, Taştimur’u Toğay Timur’a bağlayan şecerelerde yer alan ara nesillerin kimlikleri farklı ve tartışmalıdır. Bunların hangisinin en sahihi olduğunu belirleyebilecek kesin belge ve verilerden mahrumuz. 

Ancak, açık olan husus, Hacı Geray’ın bir “Cengizli” prens olduğunun, yani Cengiz Han’ın oğlu Cuçi’den indiğinin gerek dost veya düşman çağdaşları, gerekse tarihçiler nezdinde kesin olarak kabul görmesi ve bunun hiçbir zaman tartışılmamasıdır. 

  Kaynak: Hakan Kırımlı, Geraylar ve Osmanlılar, Ötüken Neşriyat A.Ş., İstanbul 2022, s. 25-27