AYRIK OTU, OTLARA “ GÖBELLER BANA BİR GÖTLÜK YER VERİN” DEMİŞ!. 

Bugün babaocağındaki bahçemizde son patates ocaklarını bellerken, bir patatesin tam ortasının alt tarafından girmiş ve içinden geçtikten sonra da on beş santim boy ve dal atmış bir “ayrık otunu” gördüğümde çok şaşırdım...

“Ayrık otu” ile hemhal olmuş yeni bir çatı altında yuva kurmuş patatesi elime alıp inceledim. 

Gerçekten de ayrık otu patatesin altından girmiş üstünden çıkmış. Patates  sapa sağlam. Hayatlarından “ayrık otu” da memnun patateste... Yalnız ben onları topraktan sökmekle bu izdivaca son vermiş oldum. 

Bir patatesin içinde “ayrık otu” ne gezer ama olmuş. Çok ilginç bir olay değil mi? “Ayrık otu” hem topraktan beslenmiş hem patatesten... Çevremizde “ayrık otu” gibi onun bunun sırtından geçinen çok tip insanlara rastlamak mümkün. “Ayrık otu” da bitkiler aleminin bir asalağı, bir sülüğü desem ona hakaret etmiş sayılmam; değil mi?

Patatesin içindeki ilginç “ayrık otunu” temaşa ederken “ şu  meret ayrık otu ne tür bitki imiş; faydalı mı , zararlı mı bir göz atayım ”dedim kendi kendime. 

Aman Allah’ım çocukluğumdan beri hiçbir işe yaramaz olarak bildiğim “ayrık otunun” ne dertlere şifa imiş; şaştım kaldım doğrusu...

“Ayrık otu”, Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde , “Buğdaygillerden, kökü hekimlikte idrar söktürücü olarak kullanılan bir bitki” olarak ifade edilmiş. 

Doğal ortamlarda yetişen “ayrık otlarına” atlar ve koyunlar bayılır ama çiftçiler tarlalarında bu otu hiç istemezler.  Çünkü bu meret ot tarlaya bir kök saldığında o tarlayı kısa bir zamanda kuşatır, esir alır. Bununla mücadele etmekte çok zordur... Hatta halk arasında saban kırdıran ot olarakta söylenir. El ile onu topraktan çıkarmak imkansızdır. Derin köklü ve kındap ( kendirden yapılan ip) gibi sapa sağlam bir bitki türüdür. 

Her ne kadar atların, koyunların sevdiği, çiftçiletin hiç hoşlanmadığı “ayrık otu, Klasik Yunan dönemlerinden beri alternatif tıp sektöründe bitkisel ilaç şeklinde kullanılmakta, İnsan sağlığına çok yararlı olmasıyla beraber çok sık bir şekilde tüketiliyormuş. Bilhassa idrar yollarında ortaya çıkan enfeksiyonlar, bitkisel ve doğal yollarla tedavi edilmekteymiş ve insan sağlığı için çok faydalı bir bitkiymiş... “(1)

Gördünüz mü “ayrık otunun” kerametini... 

Bakalım “ayrık otunun” başka faydaları var mı diye Gogul Amcaya sordum; bana aşağıdaki maddeleri sıraladı ve ağzım açık kaldı, beynim sulandı: 

“Ayrık otunun birden fazla faydası bulunmaktadır. Bunlardan birkaçı aşağıdaki gibidir; 

- Antiseptik özelliğe sahiptir. 

- İdrar söktürmektedir.

- Böbreklerde ortaya çıkan taş sorununu gidermektedir. Taşların vücuttan atılmasına yardımcı olan ayrık otu, aynı zamanda iltihabın giderilmesinde etkilidir. Olası iltihabın önüne geçer. 

- Cilt rahatsızlıklarına iyi gelir ve egzamanın iyileşmesinde önemli rol oynar.

- Kanın toksik maddelerden temizlenmesine yardımcı olur.

- Romatizmadan kaynaklanan bulguların şiddetinin azaltılmasına destek olarak, rahatlatır.

- İltihaptan kaynaklanan hastalıkların tedavisine katkı sağlar.

- Böbreklerde ortaya çıkan sancıların giderilmesinde yardımcıdır. Bununla beraber böbrek yetmezliği bulunan kişilerin hekim kontrolü ile tüketilmesi gereken bir bitki olduğu belirtilmelidir.

- Yaz mevsiminde tüketilmesi ile susuzluğu ve harareti giderir. Bu faydanın görülebilmesi adına kökünün kaynatılarak sade bir şekilde veya içine limon sıkılıp tüketilmesi tavsiye edilmektedir. 

- İçerisinde bulunan maddeler ile prostatın büyümesini engellediği düşünülmektedir”(2) 

Bu kadar faydalı olan “ayrık otunun “ bir de Sivas yöresinde “ Ayrık Otu Efsanesi” diye bir hikayesi varmış. 

Bunu biliyor muydunuz? 

Ben biliyordum. Bilmeyenler için yazalım;

“Ayrık otu, otların arasına misafir olmuş ve: - “Gardaşlar bana bir köklük yer verin,” demiş. Otlar onun bu haline acıyarak onu aralarına almışlar. 

Ancak, ayrık günden güne etrafa kök salıyor, diğer otlara haksızlık edip duruyormuş. Bu duruma çok kızan otlar:

- “Gardaş, hem sonradan geldin, hem de bizim yerimizi daraltıyorsun. N’ olacak senin halin ?” deyince, ayrık: 

- “Yeri dar gelen çeksin gitsin, demiş.” (3)

Aslında bu efsanedeki ilk cümle bizim Çorum avamında hep şöyle ifade edilir: “Ayrık otu”, otlara “ Göbeller bana bir götlük yer verin demiş.“ Otlar da gördüğünüz gibi ayrık otuna bir götlük yer vermişler ama bin pişman olmuşlar. 

Halit Aksungur yazarımız, ”ayrık otunu” masalımsı bir öyküyle çok güzel anlatmış. Bir de bunu okuyalım. Yukarıdaki “ Ayrık Otu Efsanesi” ile bir benzerlik var mı yok mu onu görelim:

“Vaktiyle kendi halinde yaşayan, aklı-karalı üzümleriyle gelip geçen yolculara göz kırpan bir bağ varmış. 

Her yıl vakti gelince emektar sahibi, ayrık otlarını temizler, çapalar, köklerini sular ve toprağını havalandırırmış. Nazardan korunması için muskalar yazdırıp dallarına asmışlar, ölmüş yayvan başlarını direklerle sağına- soluna dikermiş. 

Günler böyle geçerken bir gün bir “AYRIK OTU” gelmiş yanlarına. Bağ sahibi emektar köylüye:

-Ben susuz, havasız, sahipsiz yerlerde yaşaya yaşaya güçsüz kaldım. Yapraklarım sarardı, köklerim de kurumak üzere. Ne olur şurada yanı başında bir karışçık yer ver de barınayım; komşu olalım. Seni hiç rahatsız etmem. Ayrıca kol budak sarar yabancı otları da duvardan içeriye koymam. Sen de rahat ol, bende. “

İyi niyetli köylü, bir bağa bakar, bir ayrık otuna. Yalvarışlarına dayanamaz. Bağın bir köşesinden bir karışcık yer verir. 

Ayrık tez elden dalar bağın bir köşesine, köklerini salar toprağa. Aradan günler aylar geçer. Bağ sahibinin içi rahat, ayrık otunun bağı koruyacağına inanır. 

Bir vakit sonra görür ki bir karış değil bağda çok yer kaplamıştır. Biraz şaşkın ve üzgün: 

-Ayrık kardeş! Sen bir karış yer dedin verdik. Ama şimdi görüyorum dört köşeyi sarmışsın! Ayrık bir bağa, bir sahibi köylüye bakar:

-İyi ya babacığım, ben size söylemiştim. Yabacıları içeri bırakmam diye… 

Köylü sessiz evine gider. Bir yıl sonra gelince bağın her yerini ayrık otunun kapladığını görür. Kızgın bir sesle:

-Yahu ne biçim sözden anlamazsın sen? Bir karış yer dedin acıdım verdim. Sen iyice azıttın. Kök salacak, dal budak verecek yer bırakmamışsın. Ne yüzsüzmüşsün böyle !

Ayrık otu kayıtsız bir tavırla:

-Yoksa rahatsız mı oldun babalık? İstemiyorsan çık git!.. 

BAŞKA SÖZE GEREK VAR MI BİLMEM...”(4)

Siz siz olun, hayatınızda ayrık otu gibi nice asalak tipli insanlarla arkadaş olmayınız, arkadaşlık kurmayınız. Yerinizden yurdunuzdan, servetinizden, 

malınızdan, mülkünüzden, özellikle sosyal medyada sağlığınızdan olursunuz!  

Benden söylemesi...

(1) (2) https://www.google.com.tr/amp/s/www.cnnturk.com/amp/saglik/ayrik-otunun-faydalari-nelerdir-ayrik-otu-ne-ise-yarar-neye-iyi-gelir

(3) https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sivas/kulturatlasi/ayrik-otu-efsanesi

KAYNAKÇA: 2011 Yılı Sivas İl Kültür ve Turizm Envanteri, Sivas Valiliği Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sivas, 2011.

(4)http://m.anadolutelgraf.com/yazar/baslik/5204